Eyüp İlçesi, İstanbul’un tarihi yerleşim merkezlerinden biridir. İstanbul inanç turizmi açısından özel bir yeri vardır. İstanbul ve farklı şehirlerden yoğun olarak ziyaretçi alan bir merkezdir.
Korunması gereken kültür ve tabiat varlıklarını barındıran ilçelerden biridir. Eyüp İlçesinin merkezinde, Eyüp Sultan Külliyesinin etrafında korunması gereken tarihi kent kimliği karşımıza çıkarken, Göktürk- Kemerburgaz çevrelerinde tabiat varlıklarının korunması anlamında doğal sit alanları bulunmaktadır.
I.TARİHÇE-KONUM
1936 yılında Fatih ve Beyoğlu ilçelerine bağlı bölgelerin birleştirilmesiyle kurulan Eyüp ilçesi İstanbul’un önemli tarihî merkezlerinden biridir.
Eyüp İstanbul Metropoliten Alanı‟nın Batı Yakası‟nda, Çatalca Yarımadası‟nda yer almaktadır. İlçe doğuda Sarıyer, Şişli, Kağıthane, güneydoğuda Beyoğlu, güneyde Fatih ve Zeytinburnu, güneybatıda Bayrampaşa, batıda ve kuzeybatıda Gaziosmanpaşa ilçeleri ile çevrilidir. İlçe Haliç‟in son bulduğu noktada başlayan, kuzeyde Karadeniz kıyılarına kadar uzanan 242 km2‟lik geniş bir alana sahiptir.
Eyüp İlçesinin tarihi Bizans döneminden başlamaktadır. 6. ve 7. yüzyıllarda Konstantinapolis’in Haliç’in kuzeyindeki Sycae ticaret kolonisi ve sur dışı ile ilişkiler geliştirmeye başladığı dönemde Eyüp’te Aziz Kosmos ve Damianos adlarına adanmış bir manastır mevcuttur. Kydaro (bugünkü Alibey) ve Barbyzes ( bugünkü Kağıthane ) derelerinin Haliç’e döküldükleri yerin batısında bugünkü Eyüp’ün kurulduğu arazinin dik bir yamaç halinde suya indiği yerde II. Theodosios zamanında kurulan manastırdan ve çevrenin görünümünden dolayı buraya Kosmidion (Yeşil) denilmiştir. Yerleşme bu ziyaretgah çevresinde oluşmuştur.
1453 yılında Osmanlı topraklarına katılan İstanbul, imparatorluğun genişleyen toprakları ve Osmanlı Devleti’nin uyguladığı iskan politikaları ile Bizans’ın son dönemlerinde yitirdiği canlılığına kavuşmuştur. Eyüp’ün rolü fetih sırasında Hz. Muhammed’in sahabelerinden Ebu Eyyub’a (Eyüp Sultan) ait olduğuna inanılan mezarın bulunmasıyla başlar. Bu mezar üzerine Fatih tarafından yaptırılan türbenin, yanında İstanbul’un ilk sultan camii ve külliyesi inşa edilmiştir. Bu külliye bugünkü Eyüp yerleşmesinin çekirdeğini oluşturmuş, çevresinde Bursa’dan gelen göçmenlerin ve Yörüklerin iskanı ile yerleşme gelişmiş ve İstanbul’un kalabalık nüfusunun besin ihtiyacının karşılanmasında burada yer alan tarım alanları ve meralardan yararlanılmıştır.
Eyüp’ün Eyüp Sultan ile başlayan manevi sembolizmi, Hz. Peygamber’e ait kutsal emanetlerin de Eyüp’e taşınması ile yükselecektir. Bu dönemde Eyüp, Mekke, Medine ve Kudüs’ten sonra en kutsal 4. İslam ziyaretgahı haline gelecek, tarikatlara ait tekkeleri, ileri gelen bilgin ve saray mensubuna ait türbeler ve kabristanlarla büyüyecektir.
18. yüzyılda Rumeli’deki huzursuzluk ve aynı dönemde Avrupa ve Kırım’da toprak kayıplarının başlaması göçü artırmış ve eyüp’de konut alanlarının yoğunlaşmasına neden olmuştur.
1880’de Fransız Pierre Lotti adına Haliç ve çevresinin manzarasına bakan bir tepede kurulan kahve Eyüp’ün yabancılar tarafından tanınması ve ziyaret edilmesinde farklı bir yer edinmiştir.
Cumhuriyetin ilk dönemindeki kentlerin planlanması çalışmalarında İstanbul için farklı ülkelerden Batılı uzmanlar plan ve öneriler geliştirmiş, ancak hepsi de Haliç’i bir sanayi alanı olarak görmüşlerdir. Bunlardan geniş ölçüde uygulanan Prost Planı (1936) ile Haliç kıyılarında ve 1950’li yıllarda Topkapı’da sanayi bölgelerinin tesisi, bunun yanı sıra 1940’lı yıllarda Rami yöresinde ızgara sistemle oluşturulmuş yeni yerleşme alanına Balkan göçmenlerinin yerleştirilmesiyle Eyüp yerleşmesi, sanayi ile iç içe girerek, Haliç kıyısı boyunca kuzeybatıya doğru büyümüştür.
1950’li yıllara değin dinsel kimliğin öne çıktığı bir su kenarı yerleşmesi olan Eyüp bu tarihten sonra hızlı bir dönüşüm sürecine girmiştir. 1954 yılında tapu yasasında yapılan bir değişiklikle kat mülkiyetine olanak sağlanması bu süreci hızlandırmıştır.
Bu süreç sonunda Eyüp’teki çiçek yetiştirme alanları da, Alibeyköy’deki sebze bahçeleri ve meralar da ortadan kalkmıştır.
1984 yılında 3030 sayılı yasa çerçevesinde, Kemerburgaz yerleşmesi ve kırsal alanı Eyüp Belediyesi’ne bağlanmış, böylelikle Eyüp Karadeniz kıyılarına kadar çok geniş bir alanın yerel yönetim merkezi olmuştur. 1990’lı yıllarda Bayrampaşa ve Gaziosmanpaşa’nın ilçe olmasıyla Eyüp’ün kentsel alanı ve kentsel nüfusu azalmıştır ancak, kırsal alandaki yerleşmelerle kolay iletişim olanaklarının olmaması, maden çıkarım alanları ile taş ocaklarının yarattığı ulaşım, doğal kaynakların tahribi, kıyının bozulması ve çevre kirliliği yönünde yarattığı sorunlar, Kemerburgaz vahşi çöp depolama alanının neden olduğu çevre kirliliği ve benzeri güçlükler çözüm bekleyen konular olarak gündemine yerleşmiştir.
II. NÜFUS ANALİZİ
TÜİK 2012 sonu verilerine göre ilçe nüfusu 181.172’si erkek, 175.340’ı kadın olmak üzere 356.512 kişidir. Bu nüfusun 349.470’i ilçe merkezinde, 7. 042’si bağlı beldelerde yaşamaktadır.
Eyüp İlçe nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımına bakıldığında aşağıdaki tablo karşımıza çıkmaktadır. Tabloda yer alan veriler, Eyüp İlçesinde genç nüfusun belli oranda yoğunlaştığını göstermektedir. Sosyal içerikli projelerde, genç nüfusun ihtiyaçlarını dikkate alan bir yaklaşım tercih edilmelidir.
| YAŞ | TOPLAM | ERKEK | KADIN |
| ‘0-4’ | 26.434 | 13.616 | 12.818 |
| ‘5-9’ | 26.192 | 13.614 | 12.578 |
| ’10-14′ | 27.280 | 14.183 | 13.097 |
| ’15-19′ | 27.072 | 14.272 | 12.800 |
| ’20-24′ | 28.380 | 15.233 | 13.147 |
| ’25-29′ | 32.862 | 16.431 | 16.431 |
| ’30-34′ | 36.714 | 18.440 | 18.274 |
| ’35-39′ | 32.812 | 16.628 | 16.184 |
| ’40-44′ | 28.386 | 14.538 | 13.848 |
| ’45-49′ | 24.480 | 12.530 | 11.950 |
| ’50-54′ | 19.598 | 10.042 | 9.556 |
| ’55-59′ | 15.855 | 8.049 | 7.806 |
| ’60-64′ | 11.068 | 5.447 | 5.621 |
| ’65-69′ | 7.122 | 3.409 | 3.713 |
| ’70-74′ | 5.011 | 2.131 | 2.880 |
| ’75-79′ | 3.520 | 1.418 | 2.102 |
| ’80-84′ | 2.457 | 830 | 1.627 |
| ’85-89′ | 957 | 288 | 669 |
| ’90+’ | 312 | 73 | 239 |
| Toplam | 356.512 | 181.172 | 175.340 |
III. SOSYAL ANALİZ
Eyüp ilçesinin gelişme ekseni, Haliç kıyılarından, hatta Londra Asfaltı’ndan kaymış, yapılaşma baskısını kırsal alanında doğal çevrede de yaşamaya başlamış bir kara kentidir. Suya bu kadar yakınken Haliç’in su yolu, dinlenme alanı ve manzara potansiyelinin değerlendirilmesi, tarihi ve doğal kimliğine uygun bir yerleşme düzenine kavuşması beklenmektedir. Halkın öncelikli beklentisi bu doğrultuda turizm gelirlerinin artması ve kendilerinin de bu gelirden pay almasıdır.
Sosyal yaşam belediyenin sahip olduğu avantajlarla nispeten hareketli görünmekle beraber, bu hareketlilik daha çok ilçe dışından gelen ziyaretçilerden oluşmaktadır.
1.Yerel gazeteler
Eyüp gazetesi
Haber Eyüp
Eyüp Flaş haber
Göktürk vizyon
Gazeteleri, yerel basın kuruluşları olarak karşımıza çıkmaktadır.
2.Dernekler
Eyüp İlçesi, sosyal ve mesleki dayanışmanın yoğun olarak yaşandığı bir yerleşim yeridir. İlçede aktif olan 389 dernek bulunmaktadır. Eyüp İlçesinde faaliyette bulunan sivili toplum kuruluşlarına bakıldığında;
| İlim Yayma Cemiyeti |
| Silahtar Ağa Uğur Cami Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Eyüp Nişanca Mustafapaşa Camii Koruma Ve Yaşatma Derneği |
| Eyüp Sultan Eski Eserleri Koruma Derneği |
| Alibeyköy Merkez Kuran Kursu Ve Cami Yaptırma Onarma Derneği |
| Yayıkağıl Köyü Kalkındırma Ve Yardımlaşma Derneği. |
| Mareşal Fevzi Çakmak Camii Ve Kur’an Kursu Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Türkiye Emekliler Derneği Eyüp Şubesi |
| Rami Hacı Ali Paşa Camii Kur’an Kursunu Yaşatma Derneği |
| Şafak Spor Kulübü Derneği |
| Silahtarağa Yeni Cami Ve Kuran Kursu Yaptırma,Yaşatma Derneği |
| Erzincan İli Refahiye İlçesi Doğandere Diştaş Köyü Okutma Ve Yardımlaşma Derneği |
| Ordu İli Mesudiye İlçesi Üçyol Beldesi Yardımlaşma Ve Dayanışma Derneği |
| Göktürk Gümüşhaneliler Derneği |
| Türkiye Kızılay Derneği Eyüp Şubesi |
| Rami Spor Kulübü Derneği |
| Kemah Kayabaşı Köyü Sosyal Kültür Ve Yardımlaşma Derneği |
| Tokat Reşadiye Yağsıyan Köyü Kalkındırma Ve Dayanışma Derneği |
| Kemerburgaz Camii Ve Kuran Kursu Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Eyüp Avcılık Atıcılık Spor Kulübü Ve Yaban Hayatı Koruma Derneği |
| Alibeyköy Adalet Spor Kulübü Derneği |
| Nişanca Kalespor Kulübü Derneği |
| Alibeyköy Sayayokuşu Nine Hatun Camii Kuran Kursu Müştemilatı Yaptırma Yaşatma Derneği |
| Türk Hava Kurumu Eyüp Şubesi |
| Edirnekapı Ermeni Mezarlıkları İmar Derneği |
| Marmara Trakya Muhtarlar Derneği |
| Kemerburgaz Kurs Ve Okul Talebelerine Yardım Derneği |
| Güzelyayla Camii Kuran Kursu Öğrenci Yurdu Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Havuzbaşı Yeşil Cami Ve Kuran Kursu Koruma Yaşatma Derneği |
| Yeşilpanır Mahallesi Merkez Cami Ve Kuran Kursu Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Akpınar Köyü Kurs Ve Tahsil Çağındaki Talebelere Yardım Derneği |
| Kastamonu İli Pınarbaşı İlçesi Mirahor Köyü Toykıran Mahallesi Yardımlaşma Derneği |
| Türkiye Yardım Sevenler Derneği Eyüp Şubesi |
| Eyüp Alibeyköy Ve Civar Köyleri Avcılık Ve Atıcılık İhtisas Spor Kulübü Derneği |
| Alibeyköy Mehmet Akif Ersoy Camii Ve Külliyesini Onarma Yaşatma Derneği |
| Yeşilpınar Spor Kulubü Derneği |
| Leyle-İ Kadir Cami Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Kemerburgaz Spor Kulübü Derneği |
| Eyüp Spor Kulübü Derneği |
| Eyüp Eğitim Koruma Ve Yardımlaşma Derneği |
| Topçular Spor Kulübü Derneği |
| Yunusemre Camii Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| 11 Ay Spor Kulübü Derneği |
| Alibeyköy Güzeltepe Cami Yaptırma Yaşatma Ve İdame Ettirme Derneği |
| Kemerburgaz Avcılık Atıcılık Çevre İhtisas Kulübü Derneği |
| Eyüp Çocuk Yardım Derneği |
| Eyüp Fethi Çelebi Ve Nazperver Camilerini Yaptırma Yaşatma Koruma Ve Sosyal Yardımlaşma Derneği |
| Alibeyköy Çırçır Cami Koruma Ve Yardımlaşma Derneği |
| Alibeyköyü Hatice Sultan Cami Onarma Ve Koruma Derneği |
| Giresun Emeksan Spor Kulübü Derneği |
| Esenay Spor Kulübü Der |
| Deftardar Mahallesi Hirami Ahmet Paşa Camii Koruma Onarma Ve Güzelleştirme Derneği |
| Eyüp Sultan Gümüşsuyu Camii Koruma Ve Talebelere Yardım Derneği |
| İstanbul Gıda Toptancı Tüccarları Derneği |
| Eyüp Münzevi Cami Koruma Ve Yaşatma Derneği |
| Alibeyköy Ulubatlı Hasan Cami Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Alibeyköy Yeşiltepe Camiini Yaşatma Kültür Ve Yardım Derneği |
| Eyüp Kasım Çavuş Camii Ve Kuran Kursu Koruma Derneği |
| Rami Yeni Mahalle Tantavizade Cami Ve Kuran Kursu Yaptırma Ve Koruma Derneği |
| Emniyettepe Cami Koruma Ve Güzelleştirme Derneği |
| Şerefiye Cami Koruma Ve Güzelleştirme Derneği |
| Alibeyköy Karadolap Cami Koruma Ve Güzelleştirme Derneği |
| Büyük Ümitler Spor Kulübü Derneği |
| Alibeyköy Parseller Gençlik Ve Spor Derneği |
| Rami Avcılık Balıkçılık Ve Atıcılık Kulübü Derneği |
| Yağbasan Köyleri Yardımlaşma Ve Dayanışma Derneği |
| Araphan Spor Kulübü Derneği |
| Eyüp Kaşgari Murtaza Efendi Cami Onarma Ve Yaşatma Derneği |
| Alibeyköy Emniyettepe Spor Kulubü Derneği |
| Eyüp Lisesinden Yetişenler Derneği |
| Küçükköy Yeşilpınar Minibüs Sahipleri Ve Şoförleri Yardımlaşma Derneği |
| Güreş Hakemleri Derneği |
| Marmara Trakya Muhtarlar Derneği Eyüp Şubesi |
| Akpınar Köyü Kur’an Kursu Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Alucra Boyluca Köyü Kalkındırma Ve Dayanışma Derneği |
| Esentepe Cami Ve Kuran Kursu Koruma Ve Yaşatma Derneği |
| Topçular Mahallesi Hicret Cami Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Alibeyköy Çırçır Mahallesi Mevlana Camii Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Eyüp Yeşilpınar Zara Korkut Doğan Gençlik Spor Kulubü Derneği |
| Güzeltepe Spor Kulubü Derneği |
| İstanbul Eyüp Alibeyköy Güzeltepe Mahallesi Öztürk Camii Yaptırma Ve Yaşatma Derneği |
| Divriği İlçesi Sincan Bucağı Çamurlu Köyü Kalkındırma Ve Yardımlaşma Derneği karşımıza çıkmaktadır. |
3.Mahalleler
Eyüp İlçesi 21 mahalleden ve köy niteliği devam etmekle birlikte yasal düzenlemeyle mahalle statüsüne kavuşturulmuş 7 köyden oluşmaktadır.
Mahalleler:
Eyüpsultan Merkez
Nişanca
Defterdar
Düğmeciler
İslambey
Rami Cuma
Topçular
Rami Yeni
Silahtarağa
Sakarya
Alibeyköy
Merkez
Esentepe
Karadolap
Yeşilpınar
Akşemseddin
Çırçır
Güzeltepe
Emniyettepe mahallelerinde, İlçenin nüfusunun önemli bir kısmı yaşamaktadır.
Eyüp İlçesine bağlanan, köy niteliğini yerleşimlerle kaybetmekte olan, Kemerburgaz bölgesine bağlı olarak Mimar Sinan, Mithatpaşa ve Göktürk mahalleleri ile Akpınar, Ağaçlı, Çiftalan, Ihsaniye, Işıklar, Odayeri, Pirinççi köyleri de nüfusun bir kısmının yaşamakta olduğu merkezlerdir.
IV. SİYASİ ANALİZ
2009 yerel seçimlerinde yaklaşık 9 bin farkla kaybedilen seçime karşılık, 2011 seçimlerinde makas açılmış ve 32bine kadar çıkmıştır.
Bu farkın açılmasında merkezi otoriteye itaat düşüncesi ön plandadır.
Önemli sorunları bulunan ilçe halkı (Başta mülkiyet hakları olmak üzere) kendilerine çözüm sunacak adayları tercih etme eğilimindedir.
Din unsuru, Eyüp İlçesinin tanımlanmasında ağır basan bir görüntü vermekle beraber, günümüzde bu özelliğini yitirmiş ve birçok sorunla baş etmeye çalışan bir yerleşim yeri haline gelmiştir.
Aldığı göçün etkisi ve ilçenin sınırlarının genişletilmesiyle birlikte, dindar seçmen tabanlı homojen yapı bozulmuş, ekonomik kaygılar ağır basar hale gelmiştir.
Hemşehrilik önem taşıyor olmakla beraber, öncelikli tercih değildir.
2009 seçim sonuçları
| Parti | Aday | Oy Sayısı | Oy Oranı | ||||||||||
| Adalet ve Kalkınma Partisi | İsmail Kavuncu | 65.181 | %36,44 | ||||||||||
| Cumhuriyet Halk Partisi | Ali Galip Mamal | 56.379 | %31,52 | ||||||||||
| Milliyetçi Hareket Partisi | Özcan Pehlivanoğlu | 25.335 | %14,16 | ||||||||||
| Saadet Partisi | Lütfi Kibiroğlu | 20.765 | %11,61 | ||||||||||
| Demokratik Toplum Partisi | Osman Aktaş | 4.184 | %2,34 | ||||||||||
| Demokratik Sol Parti | Ali Haydar Civan | 2.351 | %1,31 | ||||||||||
| Büyük Birlik Partisi | Nizamettin Öz | 1.964 | %1,10 | ||||||||||
| Demokrat Parti | Selmani Farisi Çağlar | 1.420 | %0,79 | ||||||||||
| Anavatan Partisi | Müge Boncukçu | 607 | %0,34 | ||||||||||
| Bağımsız Türkiye Partisi | Nurettin Mutlu | 283 | %0,16 | ||||||||||
| Türkiye Komünist Partisi | Cevat Güldalı | 270 | %0,15 | ||||||||||
| Liberal Demokrat Parti | Atilla Güçlü | 93 | %0,05 | ||||||||||
| Bağımsız | Nahide Kılıç | 28 | %0,01 | ||||||||||
| Kazanan Parti | Kazanan Aday | Toplam Geçerli Oy | Toplam Oy Oranı | ||||||||||
| Adalet ve Kalkınma Partisi | İsmail Kavuncu | 178.860 | %100 |
2011 seçim sonuçları
| 1. AK PARTİ – Adalet ve Kalkınma Partisi 48,66 100.634 2. CHP – Cumhuriyet Halk Partisi 33,34 68.951 3. MHP – Milliyetçi Hareket Partisi 9,50 19.654 4. SIRRI SÜREYYA ÖNDER 2,78 5.760 5. SP – Saadet Partisi 2,24 4.642 6. HAS – Halkın Sesi Partisi 0,72 1.480 7. BBP – Büyük Birlik Partisi 0,52 1.084 8. DP – Demokrat Parti 0,50 1.029 9. HEPAR – Hak ve Eşitlik Partisi 0,41 844 10. ÇETİN DOĞAN 0,35 729 11. DSP – Demokratik Sol Parti 0,27 554 12. TKP – Türkiye Komünist Partisi 0,20 412 13. MP – Millet Partisi 0,17 350 14. LDP – Liberal Demokrat Parti 0,06 114 15. MMP – Milliyetçi ve Muhafazakar Parti 0,04 83 16. DYP – Doğru Yol Partisi 0,00 0 17. EMEP – Emek Partisi 0,00 0 | ||
V.SOSYAL VE TEKNİK ALTYAPI ANALİZİ
Eyüp İlçesi eski bir yerleşim yeri olmasına rağmen, gelişmeye müsait alanlara sahiptir. Nüfus baskısını karşılamak için büyük alanların imara açılmasına yönelik halkta yoğun bir beklenti mevcuttur.
İlçenin sosyal yaşamında bar ve benzeri mekânlar bulunmamaktadır. Toplumun eğlenme, dinlenme ve zaman geçirmesine hizmet edecek alanlar mevcuttur.
Genel ekonomik yapı ve ilçenin özellikleri dolayısıyla sosyal yaşam genel olarak hareketlidir.
Eyüp, eski ve yeni yerleşim yerlerini bünyesinde barındıran bir İlçedir. Yeni yerleşim alanlarında imar mevzuatına aykırı yapılaşma görece olarak kontrol altına alınmış olmakla birlikte, ilçenin genel olarak altyapı sorunları bulunmaktadır.
1.Yol Altyapısı
Eyüp ilçesinin merkezindeki dar ve yetersiz yollar, dış mahallelerinde ise nispeten geniş olmakla birlikte çarpık yapılaşma nedeniyle fiziksel koşulları uygun olamayan yollar, ihtiyacı karşılamaktan uzaktır.
İlçenin tarihi yerleşim yeri olan merkezdeki mahallelerde yolların standartların çok uzağında ve dar oluşu, yürütülecek kamusal hizmetlerin niteliğini ve halkın tatmin duygusunu olumsuz etkilemektedir.
2.Otopark
Otopark altyapısı özellikle İlçenin merkezinde büyük bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarihi merkeze gelen ziyaretçiler, Eyüp Sultan ve Piyer Loti çevresinde yoğun bir otopark ihtiyacı doğmasına yol açmaktadırlar. Ramazan günlerinde, Eyüp Sultan ziyaretçilerinin yoğunlaşmasıyla birlikte, otopark sorunu, İlçenin trafik sorununa dönüşmektedir.
Mevcut otoparklar ihtiyaca cevap vermekten uzaktır. Otopark alanlarının yetersiz kalması nedeniyle yola parklar yapılmaktadır. Yola yapılan parklarla otopark ihtiyacı, yoğun bir trafik sorununa yol açmaktadır.
3.Ulaşım
Haliç üzerinde yeniden açılan iskele aracılığı ile tarihi yarımada ve Üsküdar’a deniz yoluyla ulaşım sağlanmıştır.
Karayolunda ise 25 otobüs hattı hizmet vermektedir.
Ayrıca Eyüp kalkışlı 8 otobüs hattı bulunmaktadır.
33 otobüs hattı ise Eyüp ilçesinden geçmektedir.
Yoğun otobüs hat ve trafiğine ilave olarak, ilçe içi ve (Şişli-Mecidiyeköy) ile (Aksaray) hatları üzerinde minibüsler yoğun kullanılmaktadır.
Bahse konu bu toplu ulaşım hizmetleri, gün içerisinde ihtiyaca yeterli olmakla birlikte, ihtiyacın yoğunlaştığı sabah ve akşam saatlerinde hatlar yetersiz kalmakta ve ulaşımda ciddi zorluklar yaşanmaktadır. Ramazan günleri geldiğinde yoğunluk, günün her saatinde kendini göstermekle birlikte, akşam ve geceleyin ortaya çıkan toplu ulaşım ihtiyacının karşılanması mümkün olmamaktadır.
4.Yeşil alan
Yeşil alan bakından İstanbul’un şanslı ilçelerindendir.
İlçede kişi başına 12.3 m2 yeşil alan düşmektedir ve İstanbul’un en yeşil ilçesidir. Eyüp İlçesinin yeşil alan bakımından standartları yakalaması, Göktürk ve Kemerburgaz bölgelerinin ve köylerin ilçeye dahil edilmesiyle mümkün olmuştur. İlçenin tarihi merkezinde yeşil alan miktarı standartların gerisinde kalmaktadır.
Son 10 yıl içerisinde yaklaşık 200 park açılışı ve düzenlemesi yapılmıştır.
5.Eğitim
İlçede Altı yaş üzerindeki nüfusun %3’ü okuryazar değilken %9’u sadece okuryazar, %45’i ilkokul mezunu, %16’sı lise mezunu, %4’ü üniversite mezunudur. Bu nüfusun %14’ü ilköğretim, %5’i lise ve %3’ü üniversite öğrencisidir. İlköğretim düzeyinde okullaşma oranı %83’tür. Okullaşma oranı orta öğretimde %40’a düşmektedir.
İlçede;
85 ilk/orta/ilköğretim okulu
3 düz lise
2 endüstri meslek lisesi
4 Anadolu lisesi
1 Anadolu İHL
1 kız Anadolu İHL
1 kız teknik lise
1 ticaret meslek lisesi
1 Anadolu sağlık meslek lisesi
Olmak üzere 99 resmi eğitim kurumu bulunmaktadır.
İlçede ayrıca özel kişi ve kurumlarca yönetilen;
24 ana okulu
9 özel ilköğretim okulu
4 özel lise
11 sürücü kursu
11 dershane
2 dil dershanesi
2 sanat kursu
5 rehabilitasyon merkezi bulunmaktadır.
6.Sağlık Hizmetleri
İlçede 1 devlet hastanesi, 2 özel hastane, 6 özel tıp merkezi ve 1 ana çocuk sağlığı merkezi bulunmaktadır.
İlçedeki sağlık yatırımları yetersizdir.
Eyüp İlçesinde sağlık tesislerinin yetersiz olmasının yanında, İlçenin dağınık yapılanmasına hizmet sunma bakımından da sorunlar yaşanmaktadır. Sağlık hizmetlerinde ortaya çıkan bu olumsuz tablonun belediye tarafından programlanacak hizmetlerle düzeltilmesi mümkündür.
7.İbadethaneler
İlçede pek çoğu tarihi olmak üzere 104 camii ve 1 kilise bulunmaktadır.
Kayıtlı cem evi sayısı 3 olup, kayıtlı olmayan 6 cem evi daha bulunduğu bilgisine ulaşılmıştır.
Eyüp İlçesinde var olan camilerin önemli bir kısmı tarihi eser olarak koruma altına alınmıştır. İlçe merkezinde var olan tarihi külliyelerin parçası olan ibadethanelerden daha nitelikli yararlanılmasını sağlamaya yönelik sosyal hizmetler sunulabilir.
VI. EKONOMİ
Eyüp hâlâ bir sanayi yerleşimidir. İlçede çalışan nüfusun %34’ü imalat sektöründedir. Hizmet sektöründe çalışanların oranı ise %27’dir.
Dikkat çekici bir başka olgu ise rant gelirine sahip aile reislerinin %5 gibi düşük bir oranda kalmasıdır.
Bu verilerden de anlaşılabileceği gibi Eyüp halkının gelir düzeyi düşüktür.
Aylık 350 TL ve daha düşük gelire sahip kesim %5’lik bir orana sahipken 2000 TL’den daha yüksek gelire sahip Eyüplüler toplam nüfusun %8’ini oluşturmaktadır. Halkın büyük kısmının(%72,9) kendini orta halli gördüğü ilçede, gelir grupları arasında büyük bir uçurum yoktur. Ancak, yukarıdaki verilere dayanarak, ülke genelinde önemli bir sorun olan gelir dağılımı eşitsizliğinden Eyüp’ün de payını aldığı söylenebilir.
Eyüp İlçesiyle ilgili sosyo-ekonomik göstergeler:
Çalışan nüfusunun sektörlere göre dağılımında %34’le imalat sektörü birinci, %27 ile toplumsal ve kişisel hizmetler ikinci sıradadır.
Toptan ve perakende ticaretle uğraşanlar çalışan nüfusun %22’sini oluşturmaktadır.
Çalışan çocuk sayısı %40 düzeyindedir.
Nüfusun çoğu Eyüp merkezinde çalışmaktadır.
İlçede toplam 4.600 adet sıhhi, 14.970 adet gayri sıhhi işletme bulunmaktadır. Önemli sanayi kuruluşu olarak, üretimini durdurmuş olan Uzel Traktör Fabrikası gösterilebilir. Ayrıca ilçe merkezinde tekstil imalatı yapan fabrikalar bulunmaktadır. Türkiye genelinde olduğu gibi Eyüp’te de işsizlik temel bir sorundur.
İlçenin Rami-Topçular, Alibeyköy ve Kemerburgaz bölgeleri sanayinin en yoğun olduğu alanlardır. Bu bölgelerde değişik iş kollarında faaliyette bulunan büyük, orta ve küçük işletme niteliğinde iş yerleri mevcuttur.
Maden bakımından hayli fakir sayılan İstanbul’un Eyüp ilçesi, kapsadığı alanın özellikleri itibariyle kömür ocaklarıyla kaolen ve kil yatakları açısından, özel bir duruma sahiptir.
Ağaçlı yöresi kil ve kaolen rezervlerinden çıkarılan hammadde tuğla-kiremit üretiminde kullanılmaktadır.
Kemerburgaz ve Göktürk bölgelerinde sebze ve meyve tarımı yapılmaktadır. Daha ziyade domates, patlıcan, biber, salatalık, kabak, kıvırcık, lahana, maydanoz, yeşil soğan ve fasulye vb. sebzeler yetiştirilmektedir. Yıllık ortalama üretim (sürekli azalan bir eğilim göstermekle beraber) 20 bin ton sebze ve 310 ton meyvedir
Alibeyköy bölgesi ile Kemerburgaz bucak merkezi ve bağlı köylerde, süt ve besi hayvancığı ve arıcılık yapılmaktadır. Hayvancılık sektörünün ilçe ekonomisine katkısı küçümsenemeyecek derecede olup, sadece Kemerburgaz yöresinde çok sayıda mandra mevcuttur. Ayrıca ilçenin kuzeyinde bulunan Belgrad Ormanları’ndan orman ürünleri istihsali yapılmaktadır.
VII. SORUNLAR, ÇÖZÜMLER VE PROJELER
Eyüp İlçesi, sahip olduğu merkezi konuma, geniş arazi imkanlarına rağmen, bir çok sorunu olan bir ilçedir. Eyüp ilçesinde karşımıza çıkan sorunların birçoğu, aslında bir planlama ve imar sorununun uzantılarıdır. Planlama ve plan hükümleri doğrultusunda yapılaşma, kent merkezlerinin temel ihtiyacı olarak kabul edilmelidir. Kamu hizmet ve faaliyetlerinin düzenli bir şekilde sunulması, beklentilere uygunluğunun sağlanması ve kamuya fazla mali külfet getirmeden yürütülmesi doğru bir imar planlamasıyla mümkün olabilir.
Eyüp İlçesinde İmar sorunları öncelikle çözüme kavuşturulması gereken bir sorundur. Yapılaşmaların imar mevzuatına aykırı yapılmış olması, hukuken var olmayan yapılarda yaşayan nüfusun çokluğu, düzenli, sağlıklı ve sanat ilke ve normlarına uygun yapılaşma ihtiyacının karşılanmasına yönelik yapılan imar planlarına göre korunması mümkün olmayan yapıların fazlalığı sorunun öne çıkan görünüm şekilleridir. Bu konuda öncelikle bir kapsamlı bir durum tespiti yapılması ve analitik olarak incelenmesi gerekir. Yapılan inceleme sonucunda, kaçak yapılaşmanın, imar planlama çalışmaları kapsamında, arazi mülkiyet sorunu olmayan ve hukuka uygun hale gelme imkanı olanların düzeltilmesi yoluna gidilebilecektir. Rant amacıyla yapılanlar bir yana, insanların barınma ihtiyacını karşılamak amacıyla yapmış oldukları yapıların hukuka uygun hale getirilmesinin yolları aranacaktır. Burada kesinlikle ifade edilmesi gereken, bu noktadan sonra asla kaçak yapılaşmaya göz yumulmayacak olduğudur. Belediye olarak, bu konuda kesin bir tavır alınmalı, hukuka aykırı yapılaşmaların çoğalmasının önüne geçilmesi sağlanmalıdır.
İşsizlik Eyüp İlçesi için gerçek anlamda bir sorundur. Bu sorunun çözümlenmesi merkezi idarenin ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı sağlama sorumluluğu kapsamında üzerine almış olduğu Anayasal bir yükümlülüktür. Bununla birlikte, sosyal belediyeciliğin gereği olarak, geliştirilecek projelerle, iş ihtiyacı olan kişilerin teknik, mesleki ve sosyal eğitime tabi tutulması sağlanabilir. Eğitimin genel çerçevesinin belirlenmesinde, ihtiyaç analizlerinin öncelikli olarak yapılması sağlanabilir. İlçe genelinde ve yakın çevrede işgücü ihtiyacının hacmi ve hangi niteliklerin ön plana çıktığı araştırılarak eğitim projesi şekillendirilir. Nitelikli işgücü haline getirilen kişilere, imalat sektöründe istihdam sağlanabileceği gibi hizmet sektöründe de iş imkanı bulunabilir. İlave olarak, konut ve iş yerlerinde yardımcı hizmet elamanlarının sertifikalandırılmak suretiyle ve idarenin koordinasyon ve güvencesi altında çalıştırılması yoluna gidilebilir.
Mülkiyet sorunları, kişilerin mülkiyetinin yapılan bazı düzenlemeler sonucunda sorunlu hale gelmesi demektir. Sorunlu mülkiyet, kimi zaman arsa mülkiyeti ile yapı mülkiyetinin örtüşmemesi şeklinde de ortaya çıkabilir. Mülkiyete ilişkin sorunların çözümlenmesi, imar planlama çalışmaları ve sosyal-ekonomik değerlendirmeler sonucunda mümkün hale gelebilecektir. Genel olarak bütün sorunlar gibi, mülkiyet sorunu da, kapsamlı bir tespit yapılarak, elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucunda ortaya konulacak analizlere bağlı olarak çözüm sürecine girebilecektir.
Kentleşme planlarının sağlıksızlığı olarak karşımıza çıkan sorun, aslında imar planlarının hatalı yapılması anlamına gelmektedir. İmar planlama süresi, bilimsel ve teknik inceleme ve araştırmalar sonucuna şekillenen raporlama süreci sonrasında, arazinin durumuna göre, toplumun ve idarenin ihtiyaçlarına göre, plan kararlarının oluşturulması ve yetkili kurullardan onaylatılarak yürürlüğe konulması şekline karşımıza çıkar. Ancak, kimi zaman yetkili idareler, bu gerekliliği yerine getirmeyerek, arazi, toplum ve kamu idaresinin gerekleriyle bağdaşmayan plan kararlarına imza atabilmektedirler. Böyle bir durumda, planlamanın amacına, kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırı olarak ortaya konulan hükümler, sağlıksız ve sorunlu kentleşme olarak karşımıza çıkar. Bir kez ortaya çıkan sağlıksız kentleşmelerin geri dönüşümü uzun uğraş, zaman ve ekonomik kaynakla mümkün olabilecek olduğundan, genel olarak bu dönüşüm sağlanamamaktadır.
Sağlıksız kentsel planlama sorununun bir diğer görünümü ise, yürürlüğe giren imar planlarının henüz askıya çıkarılırken tadilata başlanılması nedeniyle dengesinin bozulmasıdır. Raporlama, değerlendirme ve kararları şekillendirme süreci sonucunda ortaya çıkan imar plan hüküm ve kararlarının parsel ölçeğinde tadilata tabi tutulması, imar planlarının dengesini alt üst etmektedir. Dengesi bozulan imar planları, sağlıksız bir kentleşme gerçeğiyle karşımıza çıkmaktadır.
Ulaşım ihtiyacı, Eyüp İlçesinde diğer semtlere göre, çok daha yoğun ve öne çıkan bir gereksinimdir. Toplu ulaşım ihtiyacı, Eyüp’te yaşayanlar kadar, farklı semtlerden ya da şehir dışından bu semte ulaşmaya çalışan kişileri de yakından ilgilendirmektedir. Eyüp İlçesinin toplu ulaşım ihtiyacının çözümlenmesine yönelik olarak raylı sistemle ulaşımın sağlanması bir çözüm olarak etkili olabilecek olmakla birlikte, mevcut raylı sistem, ilçenin batı sınırından geçerek 500 Evler istikametine devam etmekte oluşu, ihtiyaca cevap vermekten uzaktır. Eyüp İlçesine ulaşım ve Eyüp’ten diğer semtlere ulaşım için, Haliç üzerinden deniz yolunun etkin bir şekilde kullanılması sağlanmalıdır. Sütlüce üzerinden Eyüp İlçesi merkezine ulaşımın etkin olarak sağlanması dahi, ulaşım sorunun belli bir ölçüde çözümlenmesi anlamına gelecektir.
Eğitim seviyesinin düşüklüğü bir sorun olarak, İlçenin sosyo-ekonomik durumunun bir yansımasıdır. Ekonomik durumlarda yaşanan iyileşmeler, eğitim düzeyinin de yükselmesini sağlayacaktır. Eğitim düzeyinin yükseltilmesi, öncelikle mevcut eğitim çağındaki neslin eğitiminin desteklenmesini gerektirir. İlave olarak, orta ve üst yaş grubundaki insanlara yönelik kültürel ve sosyal eğitim modellerinin planlanması ve uygulanması suretiyle eğitim ve kültür seviyesi yükseltilebilir.
Güvenlik sorunu, Eyüp İlçesinin sosyo-ekonomik sorunlarının bir yansıması olarak karşımıza çıkar. Güvenlik sorunlarının kolluk güçleri tarafından çözümlenmesi esas olmakla birlikte, yapılan plan çalışmalarıyla, ihtiyaç doğrultusunda kolluk karakollarının konumlandırılması güvenlik sorununun çözümünün ilk aşamasını oluşturacaktır. Etkin yerlerde yapılandırılmış olan karakollar daha etkin olarak ihtiyaca cevap verecektir. İkinci olarak, mahalleler üzerinden, seçim sürecinde ve sonrasında görev yapacak mahalle gönüllüleri, güvenlik konusunda da kolluğa destek rolü üstlenecektir. Özel güvenlik elamanı görevlendirilmesi çözümün bir başka parçasını oluşturacaktır.
Suç oranının yüksekliği, sosyo-ekonomik sorunların hukuk dışı yollarla çözümlenmek istenilmesinin tabii neticesi olarak karşımıza çıkar. Suç ve suçluyla mücadelede sosyal politikalar, suçun zeminine müdahale edilmesi bakımından etkin olacaktır. Suç oranları ve suç tipleri üzerinden bir analiz yapılması mümkün ise de, bu yönde bir değerlendirmenin bu kapsamda ele alınmasını gerekli görmemekteyiz. Bununla birlikte, Eyüp İlçesi merkezinde, yoğun olarak karşımıza çıkan bir sorunun, daha doğrusu suçun, göz önünde bulundurulması çözüm üretilmesinin sağlanması, İlçenin kimliği bakımından önemlidir. Son yıllarda ilçede uyuşturucu satın alma-bulundurma ve kaçakçılığı noktasında artış dikkati çekmektedir. Uyuşturucuyla mücadele yerel yönetimlerden çok güvenlik birimlerinin sorumluluk alanında olan ve adli boyutu olan bir konu olmakla birlikte, uyuşturucu madde kullanımı suretiyle mağdur olan kişilerin korunması belediyelerin sorumluluk alanındadır. Belediyeler öncelikle uyuşturucuya bulaşma sonucunu doğudan nedenleri ortadan kaldırmalıdır. İşsizliğin temel nedeni olan iş olanağı bulunan bir alanda mesleki yeterliliğe sahip olmama eksikliğinin giderilmesi, belediyeler tarafından açılacak mesleki-teknik-kültürel eğitim programlarıyla aşılabilecektir. Aile yapılarında ortaya çıkan sorunların çözümüne katkı sağlanmasıyla mutlu insanların bu yola sapması önlenecektir. Ailelerin ve çocukların uyuşturucu ve benzeri maddelere ilişkin risklere karşı bilinçlendirilmesi çalışmaları, bu yönde sosyal sorumluluk projelerinin geliştirilmesi ve benzeri önleyici projeler, uyuşturucu ve bağımlılık yapıcı madde sorununun çözümünde etkili olacaktır. İlave olarak, belediyeler, bağımlıların tedavisi konusunda gereken sağlık kuruluşunu doğrudan ya da teşvik suretiyle kurdurarak bu konuda görevinin gereğini yerine getirebilecektir.
Eyüp İlçesi eski bir yerleşim yeri olmasına rağmen, ciddi altyapı sorunları bulunmaktadır. Yol, otopark, ulaşım ve benzeri konulara daha önce değinilmiş olduğundan, burada özellikle kanalizasyon ve yağmur suyu kanallarının ihtiyaca cevap vermemesi noktasındaki eksikliklerden bahsetmek gerekir. Alt yapı eksikleri konusunda İstanbul’a yağan her yağmurda sorun olan Alibeyköy Deresi konusu çözümlenmekle önemli bir altyapı sorunu ortadan kaldırılmış olmakla birlikte, İlçe merkezindeki sorunlar henüz çözümlenememiştir. İlçenin kentsel ve tarihi sit statüsüne göre, geliştirilecek bir dönüşüm modeliyle, altyapı ve üstyapıya ilişkin bütün sorunların çözümlenmesi mümkün olabilecektir.
Sanayi ve konut alanlarının iç içe olması, çağdaş kentlerden ziyade, gelişimini tamamlayamamış, imar planı standartların dışında olan kentlerin getirdiği bir durumdur. İmar planlaması yapılırken, nazım imar planları esas olarak, birbiriyle bağdaşmaz durumdaki kentsel fonksiyonların belli bölgelerde toplanması suretiyle plan bölgelerini belirleme işlevine odaklanmak durumundadır. 3194 sayılı İmar Kanunu hükümlerine göre, nazım imar planının amacı, kentsel kullanımları kendi aralarında gruplandırarak, arazi ve sosyolojik analizler doğrultusunda belli bölgelerde toplamaktır. Bu gerekliliği göz ardı eden planlama yaklaşımları ya da plansız bir şekilde ortaya çıkan yapılaşmalar nedeniyle Eyüp İlçesinde imalat ve konut kullanımları, insan sağlığını tehdit eder bir şekilde iç içe geçmiş durumdadır. İlçede yapılacak, sosyal kentsel dönüşüm uygulamasıyla bu sorunun çözümlenmesi yoluna gidilmelidir.
Eyüp İlçesinde Derelerin ıslahına yönelik belli çabalar gerçekleştirilmiş olmakla birlikte, büyükşehir belediyesi projeleri kapsamında ortaya konulan derelerin ıslahı ve yaşam merkezi haline getirilmesi çalışmaları kapsamında, Kağıthane ve Alibeyköy Dereleri başta olmak üzere, Karadeniz suyunun açık akış düzeni içerisinde derelerden dökülmesi sağlanmalıdır.
